- Home
- Kennisbank
- Tips en uitleg
- Knopen leggen: de ins en outs
Knopen leggen: de ins en outs
Bij werken op hoogte gebruikt men geregeld touwen en moet men knopen leggen. Deze touwen (of lijnen) zijn er om een persoon aan te beveiligen of om lasten omhoog te hijsen of te laten zakken. Bijvoorbeeld een emmer of tas. Tijdens het uitvoeren van reddingstaken en/of Rope Access activiteiten wordt een lijn vastgemaakt aan ankerpunten, personen of objecten. Bij het leggen en gebruiken van knopen wordt om specifieke kennis en kunde van de gebruiker gevraagd. In dit artikel nemen we je graag mee in een aantal knoopsoorten.
Om de knopen, zoals die in de verschillende werkvelden voorkomen te categoriseren hebben we een onderscheid gemaakt in een aantal families van knopen. We noemen dit een familie van knopen, omdat er per familie knopen zijn die in ziens- en legwijze, redelijk op elkaar lijken. Voor gebruikers wordt het daardoor makkelijker om de knopen te (her)kennen en aan te leren.
De achtknoop familie
De achtknoop familie bestaat uit knooptechnieken waarbij er een knoop gelegd wordt die erg op een achtje lijkt. De meest eenvoudige knopen in deze familie lijken meer op een krakeling dan op een acht, maar zijn wel de basis om tot de achtknoop te komen. We tonen in onderstaande video zeven verschillende knopen.
Enkele steek.
Enkele achtknoop.
Zaksteek.
Dubbele achtknoop.
Mickey.
Teruggestoken achtknoop.
Stopperknoop in acht serie.
De meeste knopen in deze familie hebben als doel om een lus aan het uiteinde van een touw te knopen waarbij het touw standaard in één richting wordt belast. Met uitzondering van de stopperknoop, deze heeft een ander doel. Meestal wordt deze knoopfamilie toegepast bij het hijsen van bijvoorbeeld een emmer of personen.
Voor beginners zijn dit uitstekende knopen om aan te leren. De enkele steek is het meest eenvoudig, de mickey wordt veelal als het meest ingewikkeld ervaren. De mickey zorgt namelijk voor twee lussen aan het uiteinde en is daardoor net iets moeilijker te leggen.
De stopperknoop familie
De stopperknoop familie bestaat uit knopen die ervoor zorgen dat een touw niet door een hulpapparaat heen kan schieten, omdat het apparaat door de knoop geblokkeerd wordt alvorens deze er doorheen schiet. Bij het hebben van vrije touwuiteinden tijdens verticaal transport is het enorm belangrijk om de lijn te voorzien van een stopperknoop die er niet zomaar uitgaat. Hierdoor worden gevaarlijke situaties voorkomen. We tonen in onderstaande video drie knopen.
Stopperknoop in acht serie.
Stopperknoop alternatief gelegd.
Dubbele vissersknoop.
Bij deze familie gaat het om hetzelfde eindresultaat van de knoop. Maar hoe begonnen wordt aan de knoop verschilt onderling. Zo begint de stopperknoop in acht serie als een achtknoop, maar is deze ook op een alternatieve manier te leggen. De nadruk ligt op de eindafwerking in het touw. Bij een dubbele vissersknoop is het de bedoeling om twee touwuiteinden aan elkaar te knopen (dit is dus eigenlijke geen stopperknoop maar een verbindingsknoop).
De mastworp familie
Bij een mastworp wordt een lijn aan een paal of ander ankerpunt bevestigd, veelal in het midden van een lijn. De knoop verschuift niet op het moment dat er spanning op komt te staan. We tonen in onderstaande video drie verschillende knopen.
Mastworp in karabiner.
Gestoken hele mastworp.
Halvemastworp in karabiner.
De twee mastworp varianten hebben als overeenkomst dat de knoop op twee plaatsen in een touw kunnen worden gelegd. In het midden of aan het einde van een lijn. Bij deze laatste is vaak nog een stopperknoop vereist en dan zijn er doorgaans betere oplossingen mogelijk. Bij het gebruik van stootkussens langszij een boot of touwbeschermers op een dakrand is het echter vaak wel voldoende om deze met alleen een mastworp vast te leggen. Een halve mastworp in een speciale HMS karabiner wordt eigenlijk alleen bij buitensport gebruikt en niet in de industrie. Omdat het de meest basale manier is van wrijving creëren is het gebruikelijk om deze knooptechnieksoort alleen te gebruiken voor het laten zakken van hulpmiddelen, zoals bijvoorbeeld bij een zware tas.
Bij deze familie van knopen (worpen) is het gemakkelijk om de knoop snel te verstellen zonder deze los te maken. Het inkorten van een hulptouwtje aan een touwbeschermer is bijvoorbeeld eenvoudig te verkorten door het gewoon in de mastworp door te schuiven.
De vlinderknoop familie
De vlinderknoop wordt gebruikt om een niet-schuivende lus in het midden van een lijn te maken. De vlinderknoop is samen de dubbele achtknoop één van de meest gebruikte knopen in de rope access industrie. Kenmerkend voor deze techniek is de mogelijkheid de knoop te belasten in verschillende richtingen. We tonen in onderstaande video twee verschillende manieren om de vlinderknoop te leggen.
Vlinderknoop
Vlinderknoop versie
De vlinderknoop is op verschillende manieren te leggen. Welke versie de gebruiker pakt is afhankelijk van het niveau van de gebruiker en van wat benodigd is qua lus grootte. De ene methode is eenvoudiger dan de andere. Waar het om gaat is dat het eindresultaat veilig is. De versie met een lus om je hand is af te raden. Op het moment dat het verstrikt raakt zit de gebruikers hand ertussen. Voor beginners is dit een uitstekende knoop om aan te leren.
Deze knopen worden bijvoorbeeld toegepast bij:
Het ophijsen van een emmer, waarbij deze aan het midden van de lijn wordt bevestigd.
Het maken van een Y-verankering m.b.v. een touw in de Rope Access.
Een brancard begeleiden, waarbij het touw fungeert als stuurlijn.
De paalsteek familie
Ook de paalsteek familie zorgt voor knopen waarbij er een niet schuivende lus ontstaat. Daarnaast is deze knoop weer eenvoudig los te maken na zware belasting. We tonen in onderstaande video zeven verschillende paalsteek varianten met allemaal hun eigen toepassingen in de praktijk.
Dubbele paalsteek Yosemite.
Dubbele paalsteek vissersknoop.
Dubbele paalsteek Yosemite versie 2.
Paalsteek Yosimite versie 3.
Paalsteek Yosimite versie 4.
Dubbelgeweven paalsteek.
Dubbele paalsteek.
De paalsteek familie vergt iets meer vaardigheid, omdat deze veel nauwkeuriger gelegd dient te worden dan bijvoorbeeld een achtknoop. Hierdoor zijn sommige gebruikers erg terughoudend in het gebruik hiervan. In andere industrieën, zoals bijvoorbeeld bij hoogteredding zijn het vaak juist de favoriete knopen van experts door de veelzijdigheid en mooie uitlijning bij complexe toepassingen. Op gebruikersvlak zitten er voordelen aan deze knoop, maar bij onjuist gebruik kan de knoop voor onveilige situaties zorgen. Iets wat overigens voor veel knopen geldt. Bij voldoende vaardigheid in het leggen van deze knopenfamilie, zijn dit erg functionele knopen om toe te passen door gevorderde gebruikers.
Platte knoop
De platte knoop wordt in de industrie bijna niet gebruikt, maar toch kom je deze af en toe tegen in specifieke situaties. De platte knoop is bijvoorbeeld de knoop, waarmee de zeer bekende SKED brancard gefixeerd en dichtgeknoopt dient te worden. Bij de platte knoop worden twee touwuiteinden aan elkaar geknoopt, waarbij de mogelijkheid is dat de knoop los slipt. Daarom is het altijd belangrijk de platte knoop te borgen met een afbindknoop op de beide vrije uiteinden.
Bandslingeknoop
De bandslingeknoop is de enige geschikte knoop om twee uiteindes van bandmateriaal aan elkaar te knopen. De bandslingeknoop is eigenlijk niks anders dan een enkele steek waarbij met het andere uiteinde de knoop in tegengestelde richting terug gestoken wordt. Deze knoop wordt vooral gebruikt voor het maken van een ankerpunt om bijvoorbeeld een buis/balk heen om de band zo kort mogelijk tegen de buis/balk te fixeren. Deze knoop kan ook worden gelegd in touwen en is als deze zwaar belast wordt, nadien erg moeilijk los te krijgen.
Knopen kun je leren
Knopen vraagt om meer kennis en kunde dan een gebruiker van uitsluitend basisvalbeveiligingsvoorzieningen doorgaans heeft. Er bestaan duizenden knopen voor allerlei soorten toepassingen. In onze trainingen worden de gangbare knopen aangeleerd die passen bij de specifieke activiteit zoals rope access of hoogteredding.
Tijdens een training leert een cursist een knooptechniek aan om in bepaalde situaties toe te passen. Hoe goed een techniek blijft hangen heeft te maken met het niveau van de gebruiker, de frequentie van het inzetten van de knoop en de functionaliteit waar een knoop voor benodigd is. Bij het aanleren van knopen wordt vaak een methodische opbouw gevolgd die ervoor zorgt dat cursisten de overeenkomsten en wijzen van het leggen van de knopen gaan herkennen.
Een gebruiker dient een knoop correct aan te leren voor professioneel gebruik in de praktijk, toegespitst op zijn/haar situatie. In de praktijk geldt ook: knopen leggen is iets dat geoefend en bijgehouden dient te worden. Wordt dat niet in de praktijk veelvuldig gedaan, dan is vaker trainen noodzakelijk.
